فن کویل، انواع، عملکرد و برآورد ظرفیت | دماتجهیـز

فن کویل یکی از پر کاربردترین تجهیزات تهویه مطبوع است، که به منظور ایجاد سرمایش و گرمایش درمحیط های مسکونی، اداری، تجاری و...  در تمام طول سال مورد استفاده قرار می‌گیرد. دراین مقاله به طور کامل به موضوع فن کویل چیست و شرح انواع آن، می‌پردازیم.

نحوه کارکرد فن کویل

فن‌کویل‌ها به عنوان یکی از بهترین و پرکاربردترین تجهیزات تهویه مطبوع بوده و همانطور که از نام آن‌ها پیداست، متشکل از یک کویل و یک فن می‌باشند. فن‌ کویل‌ها در واقع یک نوع مبدل حرارتی هستند که درون کویل آنها آب سرد توسط چیلر یا مینی‌چیلر (در فصول گرم سال) و یا آب گرم تامین شده توسط پکیج گرمایشی و یا دیگ آبگرم موتورخانه مرکزی (در فصول سرد سال) در جریان می‌باشد. از طرفی با مکش هوای اتاق توسط فن تعبیه شده درون فن کویل و عبور آن از میان کویل دستگاه، هوای خروجی از فن کویل تنظیم و در شرایط مطبوع قرار می‌گیرد. کنترل دما در فن‌کویل توسط یک ترموستات و یا بصورت دستی صورت می‌گیرد.

انواع فن کویل

آیتم اول در نحوه دسته بندی فن کویل‌ها، چگونگی سیر ورود و خروج آب در آنها می‌باشد که بر این اساس به دو نوع دو لوله‌ای و چهار لوله‌ای تقسیم بندی می‌شوند.

فن کویل‌های دو لوله‌ای: کلیه فن‌کویل‌های دو لوله‌ای مجهز به یک کویل (مبدل حرارتی) در درون دستگاه می‌باشند که عملیات سرمایش و گرمایش در آن صورت می‌پذیرد و نحوه عملکرد این دستگاه به گونه‌ای است که آب سرد (در تابستان) و یا آب گرم (در زمستان) از طریق لوله رفت وارد کویل دستگاه شده و از طریق لوله برگشت و پس از تبادل حرارتی با هوا از دستگاه خارج می‌گردد.

فن کویل‌های چهار لوله‌ای: فن‌کویل‌های چهار لوله‌ای مجهز به دو کویل سرمایشی و گرمایشی بصورت مجزا می‌باشند و در محیط‌هایی که بصورت همزمان نیاز به سرمایش و گرمایش قسمت‌های مختلف را دارند نظیر هتل‌ها، بیمارستان‌ها و... پر کاربرد می‌باشند. همانطور که از نام این فن کویل‌ها مشخص است این دستگاه دو لوله رفت (یکی برای سرمایش و یکی برای گرمایش) و دو لوله برگشت می‌باشند.

فن‌کویل‌ها با توجه به نوع کاربرد، محدودیت‌ها و نوع سلیقه خریداران به مدل‌های متنوعی به شرح ذیل تقسیم بندی می‌گردند:

فن کویل سقفی (Ceiling):فن کویل سقفی از پرکاربرد ترین مدل های این محصول می باشد که در دو نوع توکار و روکار عرضه و تولید می‌گردند. در فن کویل های سقفی توکار، دستگاه داخل سقف کاذب نصب می‌شود و تنها دریچه ای از آن قابل رویت است که از آن هوای خنک یا گرم وارد محیط می شود. این ویژگی مخفی بودن دستگاه و عدم اشغال فضای محیط، باعث شده تا نوع سقفی این تجهیز، طرفداران زیادی پیدا نماید. فن کویل سقفی هوای محیط را از قسمت زیرین خود مکش کرده و پس از عبور هوا از روی کویل (گرم یا سرد) دوباره به محیط پرتاب می کند. به واسطه ترموستات محیطی با تنظیم دور موتور می توان دمای فضای مورد نظر را به خوبی کنترل نمود.
نکته مهم در مورد فن کویل های سقفی، ابعاد و خصوصا ارتفاع آن از نظر امکان قرار گرفتن در سقف کاذب و همچنین امکان عبور و قرارگرفتن لوله های مربوطه در بالای سقف کاذب می‌باشد.

فن کویل‌های دیواری (Wall Mounted): فن کویل های دیواری ظاهری مشابه با یونیت داخلی اسپلیت‌ها دارند و مانند آنها بصورت روکار بر روی دیوار نصب می‌شوند. با این تفاوت که ابعاد فن کویل دیواری کمی بزرگتر از اسپلیت می‌باشد زیرا در کویل داخل اسپلیت‌ها مبرّد و در کویل فن کویل آبگرم یا سرد جریان دارد. مصرف کنندگان خانگی و سازندگان پروژه های ساختمانی، توجه زیادی به این مدل فن کویل نشان می دهند زیرا نسبت به مدل های دیگر دکوراتیو و زیباتر بوده و میزان صدای کمتری دارد. همچنین به طور معمول به ترموستات دیواری نیاز ندارند و سرعت فن آنها به آسانی به وسیله ریموت کنترل قابل تنظیم است. این نوع فن کویل ها در فضا های کوچک و حجم کاری کم انتخابی مناسب بوده ولی در ظرفیت‌های مشابه از قیمت‌های بالاتری برخوردار می‌باشند.

فن کویل زمینی (Floor Standing): نصب آسان و قیمت مناسب فن کویل های زمینی نسبت به سایر انواع  فن کویل، از مزیت های این نوع فن کویل به شمار می آیند. همان‌طور که از نام این فن کویل پیداست، بر روی سطح زمین و کنار دیوار قرار می‌گیرد که در مدل های بالا زن و روبرو زن تولید می‌گردند. حداکثر ظرفیت هوادهی این فن کویل‌ها معمولاً تا 1200cfm است و دمای هوای خروجی از آن به وسیله ترموستات قابل تنظیم می‌باشد. لوله کشی فن کویل های زمینی به دو صورت روکار یا توکار انجام پذیراست که در لوله کشی روکار لوله ها روی دیوار نصب می شوند و قابل مشاهده هستند، اما وقتی لوله کشی به صورت توکار انجام شود لوله ها درون دیوار یا کف قرار می‌گیرند که زیبایی بیشتری دارد و فقط دستگاه فن کویل در محیط دیده می شود. قیمت مقرون به صرفه و شرایط نصب و نگهداری آسان این دستگاه، باعث شده تا این مدل قدیمی از فن کویل هنوز هم مورد توجه برخی از خریداران جهت استفاده‌ در پروژه‌های اداری، خدماتی، رفاهی و... قرار گیرد. در کنار این مزایا، اشغال بخشی از فضای داخلی محیط ساختمان از معایب فن‌کویل‌های زمینی می‌باشد.

فن کویل کاستی (Cassette): از مدرن ترین مدل های فن کویل‌ها با تنوع طراحی بیشتر می‌توان به فن کویل کاستی اشاره کرد. فن کویل های کاستی روی سقف و داخل سقف کاذب اجرا و نصب می شوند. بهره‌مندی از ظاهری زیبا، راندمان بالا و توزیع مناسب و یکنواخت هوا از جمله مزایای این فن‌کویل‌ها بوده که سبب گردید تا این فن‌کویل مورد توجه بسیاری از خریداران قرار گیرد.

فن کویل های کاستی بر اساس نحوه هوادهی به دو دسته یک طرفه و چهارطرفه تقسیم بندی می‌شوند. فن کویل های یک طرفه، از یک طرف پرتاب باد به محیط داشته و معمولاً در کناره‌های سقف نصب می‌گردند و فن کویل های چهار طرفه از چهار طرف پرتاب باد به محیط داشته و در مرکز یک محیط نصب می‌شود. فن کویل های کاستی از لحاظ لوله های متصل به دستگاه نیز به دو دسته دو لوله ای و چهار لوله ای تقسیم می شوند، به این صورت  که فن کویل های کاستی دو لوله ای، دارای یک لوله رفت و یک لوله برگشت به کویل سرمایشی-گرمایشی دستگاه بوده و فن کویل‌های کاستی چهار لوله‌ای دارای دو لوله رفت و دو لوله برگشت جهت استفاده در دو کویل سرد و گرم دستگاه به صورت مجزا می‌باشند.

فن کویل چهار لوله ای حتما باید مجهز به شیر برقی روی لوله‌های آب سرد و گرم ورودی به فن کویل باشد. عملکرد این شیرهای برقی به گونه‌ای است که تحت فرمان ترموستات، آب سرد و یا آب گرم را در یکی از دو کویل فن کویل کاستی هدایت می‌نماید. نحوه مکش هوا در این فن کویل‌ها از قسمت میانی دستگاه و نحوه دهش هوا از دریچه های کناری فن کویل صورت می گیرد. فن کویل کاستی بالای سقف کاذب نصب می شود و مانند فن کویل های سقفی فقط دریچه آن قابل رویت می‌باشد.

فن کویل کانالی (Ducted): این نوع از فن کویل ها دارای ظرفیت هوادهی بیشتر و از قدرت پرتاب باد بالاتری برخودارند و برای محیط های بزرگتر مانند، بیمارستان ها، مدارس، ادارات، کارخانجات و... استفاده می‌شوند. به دلیل برخوداری از حجم هوای بیشتر و صدای بالاتر معمولاً این فن‌کویل‌ها در راهروهای ساختمان‌های تجاری، لابی‌ها و مکان‌هایی با ارتفاع سقف زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند. ظرفیت هوادهی فن کویل های کانالی از 600 تا 2000 فوت مکعب بر دقیقه (CFM) می باشد و در محیط هایی که می‌خواهیم از طریق کانال کشی هوای سرد و یا گرم را به قسمت‌های مختلف ساختمان هدایت نمائیم، فن کویل‌های کانالی گزینه مناسبی می‌باشند.

این نوع فن‌کویل‌ها مانند فن کویل‌های سقفی توکار داخل سقف کاذب و در کناره‌ها می‌باشد. امکان ورود و مکش هوای تازه بیرون به داخل فن کویل و توزیع آن (پس از تنظیم دما) به محیط داخلی ساختمان از مزیت‌های این فن‌کویل می‌باشد.

اجزاء مهم فن کویل کدامند

با توجه به اینکه فن کویل در انواع مختلفی تولید و عرضه می گردد، ممکن است هرکدام اجزایی مخصوص به خودشان را داشته باشند، اما اجزاء مشترک و مهمی که در فن کویل به کار رفته اند به شرح زیر می باشند:

فن : به جریان انداختن و گردش هوا در داخل و بیرون از دستگاه، برعهده  فن می‌باشد که خود به وسیله موتورفن یا همان الکتروموتور حرکت می‌کند. فن هوادهی فن‌کویل در جنس‌های فلزی (گالوانیزه)، پلاستیک فشرده (ABS) و یا پُلی آمید (با استفاده از الیاف کربن) تولید می‌شوند. نوع پلاستیکی نسبت به انواع دیگر از قیمت پایین‌تری برخوردار بوده و صدای آن در حین کار کمتر است؛ اما در صورت استفاده از حالت گرمایشی فن کویل، در مقابل گرما مقاومت کمتری داشته و ممکن است در طولانی مدت تغییر شکل دهد. فن هوادهی فلزی دارای طول عمر بالاتری نسبت به نوع پلاستیکی است؛ اما صدای بیشتر و میزان هوادهی مناسبی دارد. فن‌های پُلی آمید نسبت به انواع دیگر بهتر هستند؛ چرا که سبک‌تر، دارای کمترین صدای تولیدی و بیشترین میزان هوادهی بوده و همچنین، در مقابل گرما مقاوم هستند و تغییر شکل نمی‌دهند؛ اما از قیمت بالاتری نیز برخوردارند.

موتور فن: الکتروموتور یا موتورفن موجب گردش و تنظیم سرعت فن دستگاه می‌شود که به دو صورت سه دور یا چهاردور موجود می باشد. میزان سرعت  الکتروموتورها بعضاً توسط کلید و بیشتر به صورت دیجیتالی و از روی ترموستات محیطی که روی دیوار نصب می شود کنترل شده و فرمان می‌گیرند.

ترموستات: ترموستات یکی از اجزای اصلی فن کویل هاست که دمای فضا را کنترل و تنظیم می‌نماید. این کار توسط دور الکتروموتور و یا با خاموش و روشن کردن آن صورت می‌پذیرد.

کویل: کویل ها مبدل های حرارتی در فن کویل و از مهمترین اجزای آن هستند که غالبا از لوله های مسی (بدلیل ظرفیت گرمایی بالای مس) و فین های آلومینیومی ساخته شده اند. کویل نقش مجرای آب در فن کویل را ایفا می کند و به صورت دو ردیفه و سه ردیفه در آن موجود است. دمای هوای خروجی فن کویل به دمای آب درون کویل وابسته است، بطور مثال اگر دمای آب درون کویل گرم باشد، هوای خروجی از دستگاه نیز گرم خواهد بود، و در نتیجه باعث گرم شدن هوای محیط می شود. در صورت به جریان درآمدن آب سرد در کویل فن‌کویل نیز عمل سرمایش به همین ترتیب انجام می شود.

فیلتر: فیلترها در مسیر هوای ورودی به فن کویل قرار می‌گیرند و بدین ترتیب از ورود گرد و غبار و اجسام خارجی مانند حشرات به داخل دستگاه جلوگیری می‌کنند، بدین صورت علاوه بر اینکه هوای خروجی از دستگاه همواره در شرایط پاکیزه خواهد بود، بلکه باعث افزایش عمر مفید دستگاه نیز می‌گردد.

جعبه برق: با توجه به اینکه موتوری که داخل فن کویل کار می کند، یک موتور الکتریکی است، لذا برای تغذیه و عملکرد بهتر موتور از جعبه برق در این خصوص استفاده می‌شود.

سینی و لوله درین: فن کویل‌ها جهت جمع آوری قطرات آب حاصل از تقطیر مجهز به سینی شیب دار (سینی درین) جهت جمع آوری قطرات آب و همچنین یک لوله برای تخلیه آب جمع آوری شده در سینی درین و هدایت آن به لوله اصلی دفع فاضلاب می‌شوند.

نکات مهم در انتخاب فن کویل

اگر بخواهیم کالای مورد نظرمان کیفیت و کارایی مناسبی داشته باشد، قطعا موقع انتخاب و خرید محصول باید نکاتی را مدنظر داشته باشیم. در انتخاب فن کویل نیز، پارامتر هایی وجود دارند که با توجه به آن می‌توانیم، اطلاعات کافی برای یک انتخاب مناسب را داشته باشیم.

نوع فن کویل: فن کویل هم مانند بسیاری از کالا های دیگر، در انواع متنوعی طراحی و تولید می شود. همان گونه که شرح داده شد، فن کویل‌ها در انواع مختلف سقفی توکار، کانالی، دیواری کاستی و زمینی عرضه می‌گردند که هرکدام از این دسته بندی‌ها دارای مزایای مخصوص به خود می‌باشند. بهتر است نوع فن کویل توسط کارشناسان و با در نظر گرفتن کاربرد مورد نظر، فضای مورد استفاده و نوع معماری آن و قیمت نهایی کالا انتخاب شود. همچنین در زمان انتخاب و سفارش خرید فن کویل ها، حتما باید به موضوع چپ یا راست بودن محل اتصال لوله های آب به فن کویل دقت نمایید تا در زمان نصب به مشکل برنخورید.

ظرفیت: یکی از پارامتر های مهمی که باید به آن توجه داشت، ظرفیت سرمایش و گرمایش فن کویل می باشد؛ زیرا به صورت مستقیم با کارایی سیستم و نیاز سرمایشی یا گرمایشی فضای مورد نظر در ارتباط می‌باشد. ظرفیت فن کویل، برمبنای بار برودتی کل فضا تعیین می شود و ترجیحا باید در دور متوسط، مبنای محاسبه قرار گیرد.

ابعاد: قاعدتاً ابعاد فیزیکی فن‌کویل یکی از موارد مهم در زمان انتخاب آن می‌باشد. خصوصا در مورد فن کویل های سقفی و کاستی، که اگر قصد سفارش و تهیه این فن کویل ها را دارید، باید بدانید که آیا فن کویل انتخاب شده در داخل سقف کاذب به راحتی قرار می‌گیرد و یا چقدر از فضای محیط را اشغال خواهد کرد. با توجه به محدودیت ارتفاعی در اکثر پروژه‌های مسکونی، اداری، تجاری و... ارتفاع فن‌کویل از اهمیت ویژه‌ای برخودار است.

کویل: لوله های داخلی کویل محل عبور جریان آب سرد یا گرم از آن می‌باشند؛ در این قسمت از فن کویل، سایز متداول لوله های مسی 3.8 اینچ و بصورت سه ردیفه می‌باشد. اما بعضاً استفاده از کویل هایی که دارای لوله با قطر 1.2 اینچی بصورت دو ردیفه هستند نیز در فن‌کویل‌های چهار لوله‌ای و بیشتر برای سیکل گرمایش ساختمان (کویل گرمایشی) رایج می‌باشد.

بدنه: باید توجه داشت که فن کویل با بدنه یکپارچه انتخاب مناسب تری است؛ در فن کویل های دارای بدنه چند تکه، ممکن است با گذشت زمان، مشکل لرزش و آلودگی صوتی بین بخش های مختلف بدنه نمایان شود.

موتور: موتور یا در واقع الکتروموتور هایی که در ساخت فن‌کویل به کار می روند، می‌بایست از کیفیت بالایی برخوردار باشند. معمولاً این الکتروموتورها با قابلیت و امکان تعمیر آن ساخته می‌شوند. با گذشت زمان، مواردی مانند کیفیت بلبرینگ و نوع آرمیچر استفاده شده در موتور بر کارایی سیستم و میزان صدای تولیدی دستگاه، اثر گذار خواهد بود.

فشار کار: در برج ها و ساختمان های با ارتفاع بیشتر از پانزده طبقه، فشار کار آب درون فن‌کویل از 6 بار بیشتر خواهد بود. لازم است هنگام انتخاب فن کویل، حداکثر فشار کار کویل آب سرد و گرم فن کویل، در ساختمان‌های مرتفع نیز به طور دقیق در نظر گرفته شود و به شرکت تامین کننده کالا اعلام گردد.

کنترل: از گذشته تا کنون، تمام فن کویل های زمینی برای روشن و خاموش کردن و تغییر دور دارای کلید دستی بوده و هستند؛ اما در هر صورت، مجهز بودن تمامی فن کویل ها به ترموستات اتاقی اتوماتیک برای کنترل عملکرد و بهینه سازی مصرف انرژی، لازم است. در فن کویل های سقفی، دیواری و کاستی، استفاده از ترموستات اتوماتیک و شیر سه راهه برقی برای تنظیم زمان استارت، تغییر دور، تنظیم دما و یا قطع عملکرد موتور، خصوصاً به دلیل عدم دسترسی راحت به آنها، باید دارای ترموستات کنترل اتوماتیک باشند.

نکته: فن کویل‌های سقفی توکار صرف نظر از ظرفیت، فشار کار و برند به دو نوع فن کویل‌های سقفی توکار مکش از زیر و فن‌کویل‌های سقفی توکار مکش از پشت تقسیم می‌گردند که در زمان انتخاب و سفارش خرید باید به این موضوع نیز توجه فرمائید.

محاسبه تقریبی ظرفیت فن کویل

برآورد ظرفیت فن کویل مورد نیاز برای هر یک از متراژهای ارائه شده جدول ذیل به صورت تقریبی بر اساس شرايط دمای طرح داخل و در دور حد اکثر فن در نظر گرفته شده است و در دور متوسط ضريب تصحيح حجم هوادهی فن کویل ها نسبت به دور تند حدود 0.8 و در مورد قدرت سرمايش و گرمايش تقریباً حدود 0.85 است.
در جدول زیر برآورد تقریبی ظرفیت فن کویل مورد نیاز برای شرایط آب و هوایی شهر هایی مثل تهران، مشهد، کرج، اصفهان، اربیل، کابل، سلیمانیه، حلبه و سایر شهر های با آب و هوای مشابه ارائه گردیده است.

 دمـاتجهیــز؛ بهترین قیمت ها و برند های تجهیزات تأسیسات ساختمان 

سخن پایانی

مجموعه تخصصی دماتجهیز (به عنوان اولین و معتبرترین مرجع فروش تجهیزات تأسیسات ساختمان و کلیه دستگاه های تهویه مطبوع از سال 1383 و دارای 3 جواز کسب معتبر) تمامی محصولات را با تضمین اصل بودن کالا، خدمات پس از فروش و گارانتی قابل اطمینان ارائه می‌نماید. برای مشاهده انواع و برندها، اطلاع از قیمت به روز تمامی محصولات، خرید انواع دستگاه فن کویل و هزاران محصول دیگر می‌توانید به سایت این مجموعه Www.DamaTajhiz.Com مراجعه فرمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق شماره تلفن 88822550 -021 در ساعات اداری از کارشناسان مجموعه تخصصی دماتجهیز مشاوره دریافت نمایید.

مقالات مرتبط

جهت کسب اطلاعات بیشتر، پیشنهاد می‌شود مطالب مرتبط با مقاله " فن کویل، انواع، عملکرد و برآورد ظرفیت " را نیز مطالعه فرمایید.

• فن کوئل دولوله ای یا چهار لوله ایی
• مقایسه مزایا و معایب فن کویل و هواساز
• مصرف برق فن کویل

منتظر تماس و مشتاق دیدارتان در مجموعه تخصصی دماتجهیز هستیم

با اشتراک گذاری مقاله فوق در شبکه های اجتماعی، دوستان خود را از مطالب مهم آن آگاه سازید.