ترموستات چیست و عملکرد آن چگونه است؟

ترموستات (Thermostat) وسیله و ابزاری بسیار کاربردی است که برای تنظیم دمای محیط داخلی ساختمان به کار می رود. ترموستات بعنوان یک تنظیم کننده دما در انواع تجهیزات گرمایشی و تهویه مطبوع (انواع موتوخانه، پکیج، چیلر، هواساز و غیره)، گلخانه ها، کوره ها و بویلرهای بخار، انواع لوازم خانگی مانند ماشین های لباسشویی، ظرفشویی، آبگرمکن ها و سیستم تهویه اتومبیل ها و بسیاری موارد دیگر کاربرد فراوان دارد.

همانطور که از نام لاتین این تجهیز پیداست، ترموستات (Thermostat) واژه ایست که از ترکیب دو واژه Thermo به معنی دما و Stat (تغییر شکل داده کلمه Staid) به معنی ثابت، متوقف و بدون تغییر، بوجود آمده است؛ ترموستات با ساختاری ساده در مدلهای مختلفی تولید شده و باعث ثبات دمای مطبوع در محل می گردد. 

نحوه عملکرد ترموستات

این قطعه به صورت اتوماتیک عمل می کند و اصولاً به دستگاهی که باید میزان گرمایش یا سرمایش محیط را تأمین کند، اتصال می یابد و فرمان عملکرد یا قطع عملکرد را به آن می دهد.

عملکرد کلی ترموستات بدین صورت است که با قطع یا وصل کردن مدار دستگاه (فن کویل، هواساز، پکیج، یونیت هیتر و...) مانع افزایش یا کاهش دمای مطبوع از حد غیر مجاز شده و با استفاده از این وسیله می توان تا حدود زیادی در مصرف انرژی صرفه جویی نمود.

انواع ترموستات

ترموستات ها نیز مانند هر ابزار دیگری در حوزه ابزار دقیق و کنترل ایمنی دارای انواع گوناگون برای کاربردهای متفاوت و متنوع می باشند، با این حال می توان آن ها را بر اساس پارمترهای زیر دسته بندی نمود:

• دامنه دمایی
• نوع عملکرد
• محل نصب
• فصل سرد یا فصل گرم
• نوع اتصال و سنسور
• محدوده کاری
• تعداد دفعات مراحل عملکرد
• نحوه نمایش دمای آنالوگ یا دیجیتال

بر اساس پارامتر دما

این ساده ترین کاربردی است که می توان از یک ترموستات انتظار داشت. پارامتر دما، ترموستات ها را به دو نوع ترموستات برودتی و گرمایی تقسیم می کند که مشخصأ نوع برودتی برای ثابت نگه داشتن دمای پایین (مثل دمای یخچال های صنعتی، اتاق های سرور، فن کویل‌ها، سردخانه ها و غیره) و نوع گرمایی آن برای ثابت نگاه داشتن دمای محیط در دمای بالا (مثل دمای گرم خانه ها، دیگ موتورخانه، هیترها، کوره ها و غیره) به کار می رود.

براساس نوع عملکرد

همانطور که پیش تر ذکر شد، ترموستات ها انواع مختلف و کاربردهای متنوعی دارند؛ بر اساس نوع کاربرد، باید ترموستاتی را انتخاب کرد که بهترین عملکرد را در سیستم داشته باشد.

ترموستات ها بر اساس نوع کاربرد به سه نوع قطعی (که در صورت افزایش یا کاهش دمای محیط نسبت به حد مجاز، عملکرد سیستم را متوقف می نماید)، وصلی (در صورت رسیدن دمای محیط به دمای مجاز و دلخواه، دستگاه را راه اندازی می نماید) و تدریجی تقسیم می گردند. ترموستات های تدریجی نیز همانطور که از نام آنها مشخص است سیستم را بتدریج وارد مدار سرمایش یا گرمایش می‌کنند.

بر اساس محل نصب

ترموستات ها را می توان از نظر مکان دقیق نصب به 4 مدل زیر تقسیم کرد:

• ترموستات اتاقی
• ترموستات مستغرق
• ترموستات جداری
• ترموستات کانالی

از پرکاربردترین انواع ترموستات‌ها (از نظر تعداد) می‌توان به ترموستات اتاقی که فرمان عملکرد به فن کول را می‌دهد نام برد.
ترموستات های اتاقی فن کویل، بر اساس نوع فن کویل زمینی یا سقفی عمدتاً به دو نوع ترموستات اتاقی دوفصل و ترموستات اتاقی دوفصل 3 سرعته تقسیم می‌شوند.

همچنین ترموستات‌های مستغرق که برای تنظیم دمای آب گرم دیگ موتورخانه مورد استفاده قرار می‌گیرند و نیز ترموستات های جداری که برای فرمان قطع و وصل عملکرد پمپ‌های سیرکولاتور در سیستم‌های گرمایش و سرمایش نصب می‌شوند، از نمونه های بیشتر شناخته شده ترموستات ها در پروژه‌ها هستند.

بر اساس کاربرد در فصل سرد یا گرم

باید توجه داشت که بعضی از ترموستات ها کاربرد زمستانی و بعضی دیگر کاربرد تابستانی دارند. البته ترموستات هایی نیز وجود دارند که می توان از آن ها در فصول سرد و گرم استفاده نمود. که به این نوع ترموستات‌ها، ترموستات دو فصل می‌گویند.

بر اساس نوع و اتصال سنسور

مهم ترین قطعه ای که در ترموستات به کار می رود، سنسور آن است. ترموستات ها بر اساس نوع و اتصال سنسور به 4 مدل زیر تقسیم می گردند:

• ترموستات بیمتالی
• ترمسوتات فانوسی
• ترموستات دیافراگمی
• ترموستات رئوستا

بر اساس تعداد مراحل عملکرد

بعضی از ترموستات ها طی یک مرحله دمای محیط را در عددی ثابت نگه می دارند که به آن ها ترموستات تک مرحله ای گفته می شود؛ برخی دیگر طی دو مرحله این کار را انجام می دهند و به آن ها ترموستات دو مرحله ای اطلاق می گردد.

همچنین نوع دیگری از ترموستات نیز وجود دارد که به آن ترموستات پله ای (Step Control) می گویند.

بر اساس محدوده عملکرد

ترموستات ها بر اساس محدوده عملکرد دمایی دارای دو نوع متداول هستند:

• ترموستات زیر صفر
• ترموستات بالای صفر

همچنین می توان ترموستات ها را بر اساس تکنولوژی به کار رفته نیز تقسیم بندی نمود؛ دو نوع متداول و پرطرفدار این محصولات ترموستات های الکترونیکی و ترموستات های الکترومکانیکی هستند.

نوع الکترونیکی این محصولات دستور قطع یا وصل را توسط سنسور به یک رله مینیاتوری منتقل می کند، اما طرز کار ترموستات های الکترومکانیکی کمی پیچیده تر است. 

این ابزار پرکاربرد پیغام را از سنسور حرارتی دریافت نموده و سپس از طریق رابط های مکانیکی که به میکروسوییچ انتقال می یابد، مدار الکترونیکی دستگاه را قطع می نماید.

دو مزیت ترموستات های الکترومکانیکی نسبت به نوع الکترونیکی، دوام و طول عمر بالاتر و استفاده همزمان از دو سنسور می باشد.

نکاتی که باید در هنگام خرید ترموستات به آن توجه نمود:

قاعدتاً تنوع محصولات و کاربرد فراوان ترموستات ها در صنعت باعث شده تا خریداران به نکات عدیده ای در انتخاب ترموستات دقت کنند، با این حال مهم ترین نکاتی که می توانند در تعیین ترموستات انتخاب شده مؤثر باشند عبارتند از:

• شناخت محدوده دمایی مورد نظر
• دارا بودن قابلیت تشخیص و نمایش خرابی توسط ترموستات
• ابعاد ترموستات
• نحوه و کیفیت کنترل دما و ...

- ضمناً یکی از بهترین نکات در بهره‌برداری صحیح از ترموستات‌ها نحوه نصب و قرارگیری آنها در محل درست است. بعنوان مثال، ترموستات فن کویل‌ها باید در ارتفاع 140 سانتی‌متری از کف تمام شده واحد و بدور از تابش نور خورشید و یا جریان هوای سرد و گرم مستقیم فن کویل در اتاق مربوطه نصب گردد.

 دمـاتجهیــز؛ بهترین قیمت ها و برند های تجهیزات تأسیسات ساختمان 

سخن پایانی

شما عزیزان می توانید با مراجعه به وبسایت تخصصی دماتجهیز، در بخش کنترل و ایمنی و قسمت کنترل و اندازه گیری دما، اطلاعات انواع تجهیزات کنترل و اندازه گیری دما را مطالعه نموده و از قیمت های ب­روز هریک از این محصولات اطلاع حاصل نمایید. جهت بررسی و انتخاب ترموستات مورد نیاز پروژه می‌توانید در ساعات اداری با کارشناسان بخش تجهیزات کنترل در مجموعه تخصصی دماتجهیز از طریق شماره تلفن: 88822550-021 تماس بگیرید.

مقالات مرتبط

جهت کسب اطلاعات بیشتر، پیشنهاد می‌شود مطالب مرتبط با مقاله "ترموستات چیست و نحوه عملکرد آن چگونه است؟" را نیز مطالعه فرمایید.

• ترموستات فن کویل

منتظر تماس و مشتاق دیدارتان در مجموعه تخصصی دماتجهیز هستیم

با اشتراک گذاری مقاله فوق در شبکه های اجتماعی، دوستان خود را از مطالب مهم آن آگاه سازید.